યોગિની એકાદશીનું મહત્વ:
હિન્દુ ધાર્મિક ગ્રંથોમાં દરેક એકાદશીનું પોતાનું મહત્વ છે. આ અલગ-અલગ વિશેષતાઓને કારણે તેમના નામ પણ અલગ-અલગ રાખવામાં આવ્યા છે. દર વર્ષે ચોવીસ એકાદશીઓ હોય છે, આ મહિનાની એકાદશીઓ ઉમેરીએ તો તેમની સંખ્યા 26 થાય છે.
આ એકાદશીઓમાંથી એક અષાઢ મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની એકાદશી છે , જેને યોગિની એકાદશી કહેવામાં આવે છે . યોગિની એકાદશીનું વ્રત કરવાથી સર્વ પાપોનો નાશ થાય છે અને આલોકમાં આનંદ અને પરલોકમાં મુક્તિ પણ મળે છે.
યોગિની એકાદશી ઉપવાસની કથા!
મહાભારત કાળની વાત છે કે એક વખત ધર્મરાજા યુધિષ્ઠિરે ભગવાન શ્રી કૃષ્ણને કહ્યું: હે ત્રિલોકીનાથ! મેં જ્યેષ્ઠ માસના શુક્લ પક્ષની નિર્જલા એકાદશીની કથા સાંભળી . હવે કૃપા કરીને અષાઢ માસના કૃષ્ણ પક્ષની એકાદશીની કથા સંભળાવો. આ એકાદશીનું નામ અને મહત્વ શું છે? તો હવે મને વિગતવાર જણાવો.
શ્રી કૃષ્ણ બોલ્યા : હે પાંડુ પુત્ર ! અષાઢ માસના કૃષ્ણ પક્ષની એકાદશીનું નામ યોગિની એકાદશી છે. આ વ્રતથી બધા પાપોનો નાશ થાય છે. આ વ્રત આ લોકમાં આનંદ અને પરલોકમાં મુક્તિ આપનાર છે.
હે ધર્મરાજા! આ એકાદશી ત્રણે લોકમાં પ્રસિદ્ધ છે. આ વ્રતથી બધા પાપોનો નાશ થાય છે. હું તમને પુરાણોમાં કહેલી એક વાર્તા કહું છું, ધ્યાનથી સાંભળો - અલકાપુરી નામની નગરીમાં કુબેર નામનો રાજા રાજ કરતો હતો. તે શિવના ભક્ત હતા. તેની પાસે હેમામાલી નામનો યક્ષ સેવક હતો, જે પૂજા માટે ફૂલો લાવતો હતો. હેમામાલી પાસે વિશાલાક્ષી નામની ખૂબ જ સુંદર સ્ત્રી હતી.
એક દિવસ તે માનસરોવરથી પુષ્પો લાવ્યો, પણ મોહિત થઈને તે ફૂલો રાખ્યા અને પત્ની સાથે આનંદ માણવા લાગ્યા. આ ભોગવિલાસમાં બપોર થઈ ગઈ.
હેમામાલીનો માર્ગ જોઈને, જ્યારે રાજા કુબેરને બપોરનો સમય હતો, ત્યારે તેણે ગુસ્સાથી તેના સેવકોને આદેશ આપ્યો કે જાઓ અને તે શોધી કાઢો કે હેમામાલી હજી સુધી ફૂલો લઈને કેમ ન આવ્યો. જ્યારે નોકરોને તેની જાણ થઈ ત્યારે તેઓ રાજા પાસે ગયા અને કહ્યું - હે રાજા! હેમામાલી તેની પત્ની સાથે આનંદ માણે છે.
આ સાંભળીને રાજા કુબેરે હેમામાલીને બોલાવવાનો આદેશ આપ્યો. હેમામાલી, ભયથી ધ્રૂજતો, રાજા સમક્ષ હાજર થયો. તેને જોઈને કુબેરને ખૂબ જ ગુસ્સો આવ્યો અને તેના હોઠ મચવા લાગ્યા.
રાજાએ કહ્યું: હે પ્રિય! તમે ભગવાન શિવનું અપમાન કર્યું છે, જે મારા પરમ પૂજનીય દેવોના પણ દેવ છે. હું તને શ્રાપ આપું છું કે તું સ્ત્રીના વિયોગમાં દુઃખ ભોગવે અને મૃત્યુની દુનિયામાં જઈને રક્તપિત્તનું જીવન જીવે.
કુબેરના શ્રાપને કારણે તે તરત જ સ્વર્ગમાંથી પૃથ્વી પર પડી ગયો અને રક્તપિત્ત થઈ ગયો. તેની પત્ની પણ તેનાથી અલગ થઈ ગઈ હતી. મૃત્યુલોકમાં આવીને તેણે અનેક ભયંકર કષ્ટો સહન કર્યા, પરંતુ શિવની કૃપાથી તેની બુદ્ધિ કલંકિત ન થઈ અને તેને પોતાના પૂર્વજન્મની પણ ચિંતા થઈ. અનેક કષ્ટો સહન કર્યા પછી અને પોતાના પાછલા જન્મના દુષ્કર્મોને યાદ કરીને તેઓ હિમાલય પર્વત તરફ જવા લાગ્યા.
ચાલતા ચાલતા તે માર્કંડેય ઋષિના આશ્રમમાં પહોંચ્યા. એ ઋષિ બહુ વૃદ્ધ તપસ્વી હતા. તે બીજા બ્રહ્મા જેવો દેખાતો હતો અને તેનો આશ્રમ બ્રહ્માની સભા જેવો શોભાયમાન હતો. ઋષિને જોઈને હેમામાલી ત્યાં ગયો અને તેમને પ્રણામ કરીને તેમના પગમાં પડ્યો.
હેમામાલીને જોઈને માર્કંડેય ઋષિ બોલ્યા: તેં કયું દુષ્કર્મ કર્યું છે, જેના કારણે તને રક્તપિત્ત થયો છે અને ભયંકર પીડા થઈ રહી છે.
મહર્ષિની વાત સાંભળીને હેમામાલિએ કહ્યું: હે ઋષિ! હું રાજા કુબેરનો અનુયાયી હતો. મારું નામ હેમામાલી છે. હું રોજ માનસરોવરથી ફૂલ લાવતો અને શિવપૂજા વખતે કુબેરને આપતો. એક દિવસ સમયનું ભાન ન હોવાથી મારી પત્ની સહવાસના આનંદમાં ફસાઈ જવાને કારણે બપોર સુધી ફૂલ પહોંચાડી ન શક્યો. પછી તેણે મને શ્રાપ આપ્યો કે તું તારી પત્નીને ગુમાવશે અને મૃત્યુલોકમાં જશે અને રક્તપિત્તની જેમ પીડાશે. આ કારણે મને રક્તપિત્ત થઈ ગયો છે અને પૃથ્વી પર આવ્યા પછી મને ખૂબ જ તકલીફ થઈ રહી છે, તો કૃપા કરીને મારાથી છુટકારો મેળવવાનો કોઈ ઉપાય જણાવો.
માર્કંડેય ઋષિએ કહ્યું: હે હેમામાલિ! તમે મારી સમક્ષ સાચા શબ્દો બોલ્યા છે, તેથી હું તમારા ઉદ્ધાર માટે પ્રતિજ્ઞા આપું છું. જો તમે અષાઢ મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની યોગિની નામની એકાદશીનું વ્રત કરો છો તો તમારા બધા પાપોનો નાશ થશે.
મહર્ષિની વાત સાંભળીને હેમામાલિ ખૂબ જ પ્રસન્ન થઈ અને તેમના કહેવા પ્રમાણે યોગિની એકાદશીના ઉપવાસ કરવા લાગ્યા. આ વ્રતની અસરથી તે પોતાના જૂના સ્વરૂપમાં પાછો ફર્યો અને પત્ની સાથે સુખેથી રહેવા લાગ્યો.
ભગવાન શ્રી કૃષ્ણે કહ્યું: હે રાજા! આ યોગિની એકાદશીની વ્રતનું પરિણામ 88000 બ્રાહ્મણોને ભોજન આપવા સમાન છે. તેના વ્રતથી તમામ પાપોનો નાશ થાય છે અને અંતે મોક્ષ પ્રાપ્ત કરીને જીવ સ્વર્ગનો માલિક બને છે.
તમારે તમારો દરેક પ્રકારનો પ્રતિભાવ કોઈપણ સાથે શેર કરવો જ જોઈએ, પછી તે હકારાત્મક હોય કે નકારાત્મક: તેને અહીં શેર કરો..
22-Jan-2025