ભારતનું ભૂગોળ પર્વતો અને પર્વતમાળાઓથી સમૃદ્ધ છે. દેશની હવામાન વ્યવસ્થા, નદીઓનું સર્જન, જૈવ વૈવિધ્ય અને સંસ્કૃતિના વિકાસમાં પર્વતોનો મહત્વપૂર્ણ ફાળો રહ્યો છે. ઉત્તરથી દક્ષિણ અને પૂર્વથી પશ્ચિમ સુધી ફેલાયેલી પર્વતમાળાઓ ભારતને કુદરતી સંરક્ષણ આપે છે. વર્ષે વિવિધ જગ્યાએ લોકો માઉન્ટેઇન સફારીનો લાભ લઇ રહ્યા છે.
ભારતના મહત્વપૂર્ણ 10 પર્વતો અને પર્વતમાળાઓ
1) હિમાલય પર્વતમાળા
હિમાલય ભારતની સૌથી વિશાળ અને ઊંચી પર્વતમાળા છે. તે દેશના ઉત્તર ભાગમાં ફેલાયેલી છે અને ગંગા, યમુના જેવી નદીઓનું સ્ત્રોત છે. ભારતની હવામાન વ્યવસ્થામાં હિમાલયનું મહત્વ અતિ વિશેષ છે.
2) કરાકોરમ પર્વતમાળા
કરાકોરમ પર્વતમાળા લદ્દાખ વિસ્તારમાં આવેલ છે અને વિશ્વની સૌથી ઊંચી ચોટી K2 અહીં સ્થિત છે. આ વિસ્તાર અત્યંત કઠિન અને હિમનદીઓથી ભરપૂર છે.
3) લદ્દાખ પર્વતમાળા
લદ્દાખ પર્વતમાળા ઠંડા રણ તરીકે ઓળખાય છે. અહીં ઊંચા પહાડો, વિશાળ ખીણો અને બૌદ્ધ સંસ્કૃતિનો અનોખો સંગમ જોવા મળે છે.
4) પિર પંજાલ પર્વતમાળા
પિર પંજાલ હિમાલયનો મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે. કાશ્મીર ખીણને ઘેરતી આ પર્વતમાળા કુદરતી સૌંદર્ય અને વ્યૂહાત્મક મહત્વ ધરાવે છે.
5) શિવાલિક પર્વતમાળા
શિવાલિક હિમાલયની દક્ષિણ તરફની સૌથી નીચી પર્વતમાળા છે. અહીંથી ઘણી નદીઓ ઉદ્ભવે છે અને આ વિસ્તાર વનસ્પતિ અને જંગલો માટે જાણીતો છે.
6) પશ્ચિમ ઘાટ (Western Ghats)
પશ્ચિમ ઘાટ ભારતની મહત્વપૂર્ણ પર્વતમાળા છે અને યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ છે. અહીં ઊંચી જૈવ વૈવિધ્યતા, ઝરણાં અને વરસાદી જંગલો જોવા મળે છે.
7) પૂર્વ ઘાટ (Eastern Ghats)
પૂર્વ ઘાટ ઓડિશા થી તમિલનાડુ સુધી ફેલાયેલ છે. પશ્ચિમ ઘાટની તુલનાએ ઓછા ઊંચા અને તૂટેલા સ્વરૂપમાં જોવા મળે છે.
8) અરાવલી પર્વતમાળા
અરાવલી ભારતની સૌથી પ્રાચીન પર્વતમાળાઓમાંની એક છે. રાજસ્થાન અને હરિયાણા વિસ્તારમાં ફેલાયેલી આ પર્વતમાળા રણના વિસ્તરણને અટકાવવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે.
9) વિંધ્ય પર્વતમાળા
વિંધ્ય પર્વતમાળા ઉત્તર અને દક્ષિણ ભારત વચ્ચે પ્રાકૃતિક સીમા બનાવે છે. આ વિસ્તાર ઐતિહાસિક અને ધાર્મિક દૃષ્ટિએ મહત્વ ધરાવે છે.
10) સતપુરા પર્વતમાળા
સતપુરા પર્વતમાળા મધ્ય ભારતમાં આવેલ છે. અહીં ગાઢ જંગલો, વન્યજીવન અને નદીઓનું જાળું જોવા મળે છે, જે પર્યાવરણ માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
જાણો ક્યાંથી અને કેવી રીતે પહોંચવું સરળ
ભારતની ભવ્ય પર્વતમાળાઓ માત્ર કુદરતી સૌંદર્ય નહીં પરંતુ પ્રવાસન, સાહસ, આધ્યાત્મ અને સંસ્કૃતિનું પણ કેન્દ્ર છે. ગુજરાતથી દેશના વિવિધ ભાગોમાં ફેલાયેલી આ પર્વતમાળાઓ સુધી હવાઈ, રેલ અને રોડ માર્ગે સહેલાઈથી પહોંચી શકાય છે. નીચે મુખ્ય પર્વતમાળાઓ માટે ગુજરાતથી પહોંચવાના માર્ગોની માહિતી આપવામાં આવી છે.
1) હિમાલય પર્વતમાળા
ગુજરાતથી હિમાલય સુધી પહોંચવા માટે દિલ્હી મુખ્ય ગેટવે ગણાય છે. અમદાવાદ, સુરત અથવા વડોદરાથી દિલ્હી માટે સીધી ફ્લાઇટ અથવા ટ્રેન ઉપલબ્ધ છે. દિલ્હીથી દેહરાદૂન, ઋષિકેશ, હરિદ્વાર, શિમલા કે મનાલી રોડ અને ટ્રેન દ્વારા સરળતાથી જઈ શકાય છે.
2) કરાકોરમ પર્વતમાળા
કરાકોરમ પર્વતમાળા લદ્દાખ વિસ્તારમાં આવેલ હોવાથી ગુજરાતથી શ્રીનગર અથવા લેહ પહોંચવું પડે છે. અમદાવાદથી શ્રીનગર અથવા લેહ માટે કનેક્ટિંગ ફ્લાઇટ ઉપલબ્ધ છે. ત્યારબાદ રોડ માર્ગે નુબ્રા વેલી, કારગિલ અને આસપાસના કરાકોરમ વિસ્તારોની મુલાકાત લઈ શકાય છે.
3) લદ્દાખ પર્વતમાળા
ગુજરાતથી લદ્દાખ જવા માટે સૌથી અનુકૂળ માર્ગ હવાઈ માર્ગ છે. અમદાવાદથી દિલ્હી અને ત્યાંથી લેહ માટે ફ્લાઇટ ઉપલબ્ધ છે. સાહસિક મુસાફરો શ્રીનગર-લેહ અથવા મનાલી-લેહ હાઇવે દ્વારા રોડ ટ્રિપ પણ પસંદ કરે છે.
4) પિર પંજાલ પર્વતમાળા
પિર પંજાલ સુધી પહોંચવા માટે ગુજરાતથી જમ્મુ અથવા શ્રીનગર પહોંચવું પડે છે. અમદાવાદથી જમ્મુ/શ્રીનગર ફ્લાઇટ અથવા ટ્રેન દ્વારા જઈ શકાય છે. ત્યાંથી પટનિટોપ, પહલગામ અને આસપાસના પર્વતીય વિસ્તારો રોડ દ્વારા આવરી શકાય છે.
5) શિવાલિક પર્વતમાળા
શિવાલિક પર્વતમાળા માટે ગુજરાતથી ચંડીગઢ અને દેહરાદૂન શ્રેષ્ઠ પ્રવેશ બિંદુ છે. અમદાવાદથી ચંડીગઢ ફ્લાઇટ/ટ્રેન ઉપલબ્ધ છે. ત્યાંથી કસૌલી, નાહન, પોંચકુલા જેવા શિવાલિક વિસ્તારો રોડ દ્વારા પહોંચી શકાય છે.
6) પશ્ચિમ ઘાટ (Western Ghats)
પશ્ચિમ ઘાટ ગુજરાતથી સૌથી નજીક આવેલી પર્વતમાળા છે. દક્ષિણ ગુજરાતમાંથી ડાંગ, સાપુતારા જેવા વિસ્તારો સીધા પશ્ચિમ ઘાટનો ભાગ છે. આગળ મહારાષ્ટ્ર, ગોવા, કર્ણાટક અને કેરળ સુધી રોડ અને રેલ માર્ગે સરળતાથી પહોંચી શકાય છે.
7) પૂર્વ ઘાટ (Eastern Ghats)
પૂર્વ ઘાટ માટે ગુજરાતથી ભુવનેશ્વર, વિશાખાપટ્ટનમ અથવા ચેન્નઈ પહોંચવું પડે છે. અમદાવાદથી આ શહેરો માટે ફ્લાઇટ અને ટ્રેન સુવિધા ઉપલબ્ધ છે. ત્યાંથી રોડ માર્ગે પૂર્વ ઘાટના પર્વતીય વિસ્તારો જોઈ શકાય છે.
8) અરાવલી પર્વતમાળા
અરાવલી પર્વતમાળા ગુજરાતને અડીને આવેલ છે. અમદાવાદ, ગાંધીનગર અથવા પાલનપુરથી માઉન્ટ આબુ, ઉદયપુર અને અંબાજી સુધી રોડ અને રેલ માર્ગે સીધી સુવિધા છે. ટૂંકા પ્રવાસ માટે આ સૌથી અનુકૂળ વિકલ્પ ગણાય છે.
9) વિંધ્ય પર્વતમાળા
વિંધ્ય પર્વતમાળા માટે ગુજરાતથી ભોપાલ, જબલપુર અથવા પ્રયાગરાજ પહોંચવું પડે છે. અમદાવાદથી આ શહેરો માટે રેલ અને ફ્લાઇટ ઉપલબ્ધ છે. ત્યાંથી રોડ માર્ગે વિંધ્ય ક્ષેત્રના ધાર્મિક અને ઐતિહાસિક સ્થળોની મુલાકાત લઈ શકાય છે.
15-Dec-2025