ઉત્તરાખંડનું કૌસાની – ભારતનું “સ્વિટ્ઝર્લેન્ડ”, ફરવા જેવા 10 સ્થળો તમને હંમેશા યાદગાર રહેશે

કૌસાનીને ઘણીવાર “ભારતનું સ્વિટ્ઝર્લેન્ડ” કહેવામાં આવે છે. ઉત્તરાખંડના કુમાઉં પ્રદેશમાં લગભગ 1,890 મીટરની ઊંચાઈએ વસેલું આ શાંત હિલ સ્ટેશન પ્રકૃતિપ્રેમીઓ માટે સ્વર્ગ સમાન છે. અહીંથી હિમાલયની આશરે 300 કિલોમીટર લાંબી અવિરત શ્રેણી દેખાય છે,

ત્રિશૂલ, નંદાદેવી અને પંચાચુલી જેવી બરફથી ઢંકાયેલી શિખરો આકાશમાં ગૌરવપૂર્વક ઉભી હોય તેવો અદભુત દૃશ્ય મળે છે.

કૌસાની આસપાસ પાઇન, ઓક અને રોડોડેન્ડ્રોનના ઘન જંગલો છે, જ્યાં સમય જાણે ધીમે વહેતો હોય એવું લાગે છે. અહીંના વળાંકદાર પગપાળા માર્ગો સવારની ફરત, પક્ષી નિરીક્ષણ અને શાંતિથી પ્રકૃતિ માણવા માટે આદર્શ છે. ગામડાનું જીવન સાદું પરંતુ આત્મીય છે; અહીંના લોકોની નિષ્ઠાવાન સ્મિત મુસાફરોનું હૃદય જીતી લે છે. કૌસાનીનું ઐતિહાસિક મહત્વ પણ વિશેષ છે. મહાત્મા ગાંધીજી 1929માં અહીં અનેક અઠવાડિયા રોકાયા હતા અને આ સ્થળની શાંતિ અને સૌંદર્યથી એટલા પ્રભાવિત થયા કે તેમણે કૌસાનીને આત્મચિંતન માટેનું આદર્શ સ્થાન ગણાવ્યું. અહીં રહીને તેમણે પોતાની પ્રસિદ્ધ કૃતિ **‘અનાસક્તિ યોગ’**નો એક ભાગ લખ્યો હતો.

અહીંની હવા પાઇન વૃક્ષોની સુગંધથી ભરપૂર હોય છે. સાંજ પડતાં આકાશ સોનાળી, ગુલાબી અને લાલછટા રંગોમાં રંગાઈ જાય છે, જ્યારે રાત્રે સ્વચ્છ વાતાવરણને કારણે તારાઓ ઝગમગતા દેખાય છે. કુદરત, આધ્યાત્મ, ચા બાગાનની સફર કે ટ્રેકિંગ—કૌસાની દરેક મુલાકાતીને શાંતિ અને જીવંતતાનો અનોખો અનુભવ આપે છે.

કૌસાનીમાં ફરવા જેવા 10 સ્થળો

1) અનાસક્તિ આશ્રમ (ગાંધી આશ્રમ)

અનાસક્તિ આશ્રમ, જેને ગાંધી આશ્રમ પણ કહે છે, ઐતિહાસિક અને આધ્યાત્મિક મહત્વ ધરાવે છે. અહીં મહાત્મા ગાંધીજી 1929માં રોકાયા હતા અને ભગવદ ગીતા પર આધારિત પોતાની વ્યાખ્યા ‘અનાસક્તિ યોગ’ લખી હતી. આશ્રમમાં ગાંધીજીના ફોટા, પત્રો અને વ્યક્તિગત વસ્તુઓ દર્શાવતું નાનું મ્યુઝિયમ અને પુસ્તકાલય છે. હિમાલયના દૃશ્યો વચ્ચે આવેલું આ આશ્રમ ધ્યાન અને શાંતિ માટે ઉત્તમ સ્થળ છે.

2) બૈજનાથ મંદિર સમૂહ

કૌસાનીથી આશરે 16 કિમી દૂર આવેલો બૈજનાથ મંદિર સમૂહ કુમાઉંની સમૃદ્ધ સાંસ્કૃતિક ધરોહરનો ઉત્તમ ઉદાહરણ છે. 12મી સદીમાં કત્યૂરી રાજાઓ દ્વારા નિર્મિત આ મંદિરો મુખ્યત્વે ભગવાન શિવને સમર્પિત છે. ગોમતી નદીના કિનારે આવેલું આ સ્થળ શાંતિ, ઐતિહાસિક રસ અને સુંદર શિલ્પકલા માટે જાણીતું છે.

3) સુમિત્રાનંદન પંત ગેલેરી

પ્રસિદ્ધ હિન્દી કવિ સુમિત્રાનંદન પંતની સ્મૃતિને સમર્પિત આ ગેલેરી સાહિત્યપ્રેમીઓ માટે વિશેષ આકર્ષણ છે. અહીં તેમના હસ્તલિખિત, પત્રો, તસવીરો અને વ્યક્તિગત વસ્તુઓ જોવા મળે છે. આ મ્યુઝિયમ કૌસાનીની સાહિત્યિક અને સાંસ્કૃતિક ઓળખને ઉજાગર કરે છે.

4) કૌસાની ટી એસ્ટેટ

કૌસાનીના ઢોળાવ પર ફેલાયેલા ચા બાગાન ઉત્તરાખંડની શ્રેષ્ઠ ઓર્ગેનિક ચા માટે જાણીતા છે. અહીં મુલાકાત દરમિયાન ચા પાન તોડવાની પ્રક્રિયા, ચા બનાવવાની રીત જોઈ શકાય છે અને તાજી ચાનો સ્વાદ માણી શકાય છે. અહીંથી સ્થાનિક ચા સ્મૃતિચિહ્ન તરીકે લઈ જવી ખૂબ લોકપ્રિય છે.

5) રુદ્રધારી ઝરણાં અને ગુફાઓ

રુદ્રધારી એક એવું સ્થળ છે જ્યાં પ્રકૃતિ અને પુરાણોનું સુંદર મિલન જોવા મળે છે. ઘન જંગલ વચ્ચે વહેતું ઝરણું અને તેની નજીક આવેલી પ્રાચીન ગુફાઓ ભગવાન શિવ અને વિષ્ણુ સાથે જોડાયેલી માન્યતાઓ ધરાવે છે. ટૂંકી ટ્રેકિંગ સફર સાથે આ સ્થળ કુદરતપ્રેમીઓ માટે ખાસ છે.

6) પીનાથ

કૌસાનીથી આશરે 5 કિમી દૂર આવેલું પીનાથ ગામ ભૈરવ દેવતાના મંદિરમાં માટે પ્રસિદ્ધ છે. પરંપરાગત કુમાઉની શૈલીમાં બનેલું આ મંદિર અને અહીંનું વાર્ષિક મેળો સ્થાનિક સંસ્કૃતિનો જીવંત અનુભવ કરાવે છે. અહીં પહોંચવાનો ટ્રેક પણ ખૂબ મનોહર છે.

7) લક્ષ્મી આશ્રમ (સારલા આશ્રમ)

1946માં સારલા બહેન દ્વારા સ્થાપિત લક્ષ્મી આશ્રમ ગ્રામિણ મહિલાઓના શિક્ષણ અને સશક્તિકરણ માટે કાર્ય કરે છે. પાઇનના જંગલો વચ્ચે આવેલું આ આશ્રમ સેવા, શાંતિ અને આત્મિક ઉદ્દેશ્યનું ઉત્તમ ઉદાહરણ છે.

8) ગ્વાલદમ

કૌસાનીથી આશરે 39 કિમી દૂર આવેલું ગ્વાલદમ કુમાઉં અને ગઢવાલ પ્રદેશની સીમા પર સ્થિત શાંત હિલ સ્ટેશન છે. લીલા મેદાનો, સફરજનના બગીચા અને હિમાલયના દૃશ્યો સાથે આ સ્થળ ટ્રેકિંગ અને નેચર વોક માટે ઉત્તમ છે.

9) કોટ ભ્રામરી દેવી મંદિર

પહાડી ટોચ પર આવેલું આ મંદિર દેવી ભ્રામરીને સમર્પિત છે. અહીંથી 360 ડિગ્રી હિમાલય અને ખીણોના અદભુત દૃશ્યો જોવા મળે છે. સૂર્યોદય અને સૂર્યાસ્ત સમયે અહીંનું વાતાવરણ ખાસ આધ્યાત્મિક બની જાય છે.

10) કૌસાનીમાં તારાં નિહાળવાનો અનુભવ

ઉંચાઈ અને ઓછી લાઇટ પ્રદૂષણને કારણે કૌસાની રાત્રે તારાં નિહાળવા માટે શ્રેષ્ઠ સ્થળ છે. સ્વચ્છ આકાશમાં મિલ્કી વે અને ઝગમગતા તારાઓ મનને શાંતિ આપે છે. એસ્ટ્રો ફોટોગ્રાફી અને ધ્યાન માટે આ સ્થળ અદભુત છે.

કૌસાની જવાનો શ્રેષ્ઠ સમય

માર્ચથી જૂન – સુહાવણું હવામાન અને સ્પષ્ટ દૃશ્યો
જુલાઈથી સપ્ટેમ્બર – લીલીછમ વાદીઓ અને કુદરતી સૌંદર્ય
ઑક્ટોબરથી ફેબ્રુઆરી – ઠંડુ હવામાન અને બરફવર્ષાનો અનુભવ

કૌસાની કેવી રીતે પહોંચવું

હવાઈ માર્ગે: નજીકનું એરપોર્ટ પંતનગર (162 કિમી) (Pantnagar Airport) ઉદ્યમસિંગ નગર, ઉત્તરાખંડ (Uttarakhand)
રેલ માર્ગે: નજીકનું સ્ટેશન કાઠગોદામ (132 કિમી) હલ્દવાની, ઉત્તરાખંડ (Haldwani, Uttarakhand)
રોડ માર્ગે: દિલ્હીથી અંદાજે 410 કિમી, નિયમિત બસ અને ટેક્સી સેવા ઉપલબ્ધ